Źrodło: www.franciszkanie.com
Geneza Prowincji św. Jadwigi
Prowincja św. Jadwigi w Polsce wywodzi się z prowincji saksońskiej. Rozległość ówczesnej prowincji obejmującej Westfalię, Nadrenię oraz Śląsk utrudniała władzom zakonnym zarządzanie podległymi domami i zakonnikami, dlatego 21 IX 1893 r. postanowiono o utworzeniu ze śląskich klasztorów we Wrocławiu, Górze św. Anny oraz w Prudniku komisariatu zakonnego, który pozostawałby zależny od macierzystej prowincji. Pierwszym komisarzem wrocławskim mianowano o. Piusa Bocka, pochodzącego z saksońskiej prowincji św. Krzyża.
Jednym z najbardziej znanych domów franciszkańskich na Śląsku był klasztor Góry św. Anny. Do 1810 r. jego obsadę stanowili ojcowie i bracia prowincji małopolskiej, którzy się bardzo mocno zakorzenili i wrośli w mentalność pielgrzymów odwiedzających sanktuarium.
W 1852 r. biskup i kardynał wrocławski Melchior von Diepenbrock sprowadził na Śląsk zakonników z prowincji saksońskiej pw. św. Krzyża, przydzielając im opuszczony od sekularyzacji przez zakonników z prowincji małopolskiej klasztor w Górze św. Anny. Jednak ku zaskoczeniu biskupa długo w nim nie pozostali, z powodu nieumiejętności nawiązania kontaktu z miejscową ludnością. Następca kard. Diepenbrocka, bp Henryk Förster, w 1859 r. sprowadził ponownie franciszkanów do diecezji wrocławskiej, przekazując im klasztor w Górze św. Anny. W 1863 r. zakonnicy przejęli również klasztor w Prudniku-Lesie. Kiedy działalność braci mniejszych zaczęła owocować, wybuch Kulturkampf i w 1875 r. po raz kolejny franciszkanie musieli opuścić Śląsk.
Po wygaśnięciu Kulturkampfu, inicjatywa ponownego osiedlenia się przedstawicieli zakonu we Wrocławiu wyszła od kardynała wrocławskiego Jerzego Koppa. Na początku 1888 r. ordynariusz zwrócił się do prowincjała saksońskiego o przysłanie dwóch zakonników jako spowiedników do wrocławskiej katedry. Wyznaczono o. Atanazego i o. Filipa. 20 V 1889 r. przyjechał do Wrocławia o. Franciszek Czech, zastępując o. Atanazego. Na prośbę franciszkanów kapituła katedralna św. Jana odstąpiła zakonnikom, dekretem z 30 VIII 1889 r., wikarówkę z przyległym ogrodem i kościółkiem św. Idziego. Do obowiązków spowiedników katedralnych należało słuchanie spowiedzi przez czternaście godzin dziennie. W dwóch turach, od godziny piątej rano do dwunastej w południe i od czwartej po południu do dziesiątej wieczorem.
28 III 1894 r. zakupiono parcelę we Wrocławiu-Karłowicach z zamiarem budowy kościoła i klasztoru. Budowę zakończono we wrześniu 1897 r. W 1899 r. uzyskano zgodę na uruchomienie w nowo wzniesionym gmachu niższego seminarium duchownego. Tegoż roku z rąk kard. Koppa święcenia kapłańskie otrzymali pierwsi diakoni franciszkańscy kształceni we Wrocławiu.
W październiku 1901 r. zakończono budowę franciszkańskiej świątyni. Nowy kościół mógł pomieścić trzy tysiące wiernych. W dniu 12 listopada tegoż roku nastąpiło poświęcenie kościoła.
Inwestycje nie ograniczono do terenu Karłowic. W pierwszym rzędzie należało zająć się budową nowego klasztoru w Prudniku. Prace przebiegały na tyle szybko, że 2 VIII 1900 r. franciszkanie już mogli się wprowadzić się do nowego budynku.
Władze prowincji saksońskiej podjęły również starania o uzyskanie pozwolenia na ponowne osiedlenie się franciszkanów w Nysie. Od 1810 r. zakonnicy byli tam nieobecni, gdyż na mocy dekretu sekularyzacyjnego zmuszeni zostali do opuszczenia klasztoru św. Barbary. 29 VIII 1890 r. z Prudnika do Nysy jako pierwszy przybył o. Hilary Scholz.
Dekretem z 14 VII 1902 r., wikariusz generalny o. Dawid Fleming powołał do istnienia nową kustodię pw. św. Jadwigi. W jej skład weszło 100 zakonników: 42 ojców, 16 kleryków profesów i 42 braci zakonnych.
Otrzymane zapewnienie wikariusza generalnego o utworzeniu na Śląsku samodzielnej kustodii franciszkańskiej stało się postawą podjęcia decyzji o budowie kościoła w Nysie. 22 XII 1903 r. poświęcono świątynię. Pierwszą mszę św. odprawił kustosz o. Alard. Od 1903 r. jednocześnie z kościołem wznoszono jedno skrzydło klasztoru. W latach 1904-1907 wzniesiono dalsze jego dwa skrzydła.
U schyłku XIX w. silny rozwój gospodarczy Górnego Śląska przyciągnął do ośrodków przemysłowych rzesze robotników wywodzących się z Prus, Galicji i Wielkopolski. Większość z przybyłych należąc do wyznawców katolicyzmu, w sprawach potrzeb duchowych kierowała się w stronę miejscowego duchowieństwa. Zakres niezbędnych posług przekraczał możliwości personalne, a także bazy materialnej lokalnego Kościoła. Świadomi swych ograniczeń księża diecezjalni podjęli zamiar sprowadzenia franciszkanów do pomocy w duszpasterstwie mieszkańców okręgu przemysłowego.
Franciszkanie zaczęli rozważać możliwość osiedlenia się w podkatowickiej miejscowości Panewniki. Pod koniec sierpnia 1905 r. otrzymano pozwolenie na budowę kościoła i klasztoru. W uroczystość św. Franciszka o. Krystian poświęcił kamień węgielny i wmurował sporządzony w trzech językach dokument erekcyjny. 29 IX 1907 r. poświęcono nowy klasztor i nowe dzwony. Kościół poświęcił kard. Kopp 19 VII 1909 r. Następnie podjęto realizację planów osiedlenia zakonników w Borkach Wielkich koło Olesna. 23 IV 1905 r. nastąpiło uroczyste przywitanie i wprowadzenie franciszkanów do Borek Wielkich. 29 X 1911 r. kustosz o. Krystian poświęcił neogotycką świątynię pod wezwanie św. Franciszka z Asyżu, a dnia 6 VII 1913 r. sufragan wrocławski bp Karol Augustyn dokonał jej konsekracji. Taki był początek Kustodii św. Jadwigi, która następnie przekształciła się w obecną Prowincje św. Jadwigi.
Błażej Bernard Kurowski OFM